Era Gjakova is 3 rd year Law student at South East European University and a TV Host at National

Television Alsat M. She has always been an enthusiast, who loves helping people through the civil

sector. She is also a project manager at the Academy for Diplomacy and Protocol, Student

Ambassador at the Global Leadership Summit, lecturer for the project “Steet Law” at Youth

Educational Forum, and member of the advisory body of the YouThink project. Journalism

became part of her life when she began to work as a TV Host, that is when she knew that

journalism will be part of her for the rest of her life.

Era Gjakova

Учениците во основните и средни училишта неретко се лишени од знаењето поврзано со сексуалната репродукција бидејќи многу наставници и професори избираат воопшто да не го предаваат ова поглавје. А.З, средношколка, раскажува за причината и последиците од изоставување на ова поглавје.

„Наставникот не ни го предаваше поглавјето за сексуалната репродукција. Ни образложи дека не е толку потребно за нашата возраст да имаме познавања околу оваа тема. Немањето основни информации од училиште за мене претставува пречка, и како последица на ова, и тие малку информации кои ги имам, сум ги добила од социјалните мрежи“.

Наставните програми предвидуваат поповршна настава за биолошкото познавање на телото и репродуктивните органи од шесто одделение. Во деветто одделение од учениците се очекува подетално да научат за менструалниот циклус, гениталиите и сексуално преносливите болести. Во трета година средно, учениците се враќаат на оваа тема за повторно да научат за човечкиот репродуктивен систем. Обично овие поглавја се последни во наставната програма и во учебниците и честопати не се стигнува до нив.

Рамадан Сали -  професор во средното училиште „Зеф Луш Марку“, вели дека за него предавањето на оваа деликатна тема не е проблем, но често доаѓа до откажување од предавањето поради позиционирањето на ова поглавје во наставните програми.

„Знаејќи дека учениците треба да имаат претходни знаења бидејќи овие теми се предаваат и во основно училиште, јас немам проблем да ги обработам. Главниот проблем е што во првата година репродукцијата кај живите суштества мора да се обработи за еден час, додека во третата година имаме посебно поглавје за размножување кај луѓето, но често до тоа не се стигнува бидејќи тоа е последната тема. Главната причина за тешкотијата на предавањето е нивото на самосвест на студентите за овие теми, особено кога тие се зборуваат пред пошироката јавност“.

Тој додава дека средношколците немаат информации за сексуалното репродуцирање од основно, но дека предвидениот материјал во наставните програми е доволен за учениците и дека семејното образование е клучно и одлучувачко.

„Во суштина, учениците немаат доволно знаење и често и тоа малку знаење им е погрешно бидејќи го добиваат од различни извори, посебно од социјалните мрежи. Ова води до мноштво грешки. Мое мислење е дека планираното училишно образование, доколку се примени онака како што е предвидено, би било доволно од академски аспект, но семејното образование сигурно дека има клучна улога во тоа и често е одлучувачко“.

Во тек на разговорот, Рамадан Сали исто така ни укажа и на широкиот спектар на последиците од неинформирање.

„Последиците од недостатокот на познавања околу репродуктивното здравје можат да бидат бројни, почнувајќи од личната хигиена, спречувањето на пренесувањето на сексуално преносливите болести до планирањето на семејството и непосакуваните бремености“. 

Наталија Ацеска, Советничка по биологија во Бирото за развој на образованието, како институција која се занимава со текот на воспитно-образовниот процес во училиштата, вели дека појавата на непредавањето на поглавјето за сексуална репродукција не се совпаѓа со реалноста во образованието и дека напротив, овие теми предизвикуваат љубопитност кај учениците.

„Ние веруваме дека информацијата која вели дека наставниците по Биологија не ја предаваат содржината поврзана со сексуалната репродукција не се совпаѓа со реалната ситуација која ние како Биро за развој на образованието сме го виделе во текот на нашата работа како советници и професионална работа во тек на посетите во училниците. Напротив, сметаме дека часовите поврзани со сексуална репродукција секогаш предизвикуваат поголем интерес и љубопитност кај учениците, па често сме сведоци на дискусии иницирани од самите ученици“.

Невладината организација ХЕРА, кој одблиску се ангажира за што поголемото информирање на учениците во врска со сексуалната едукација, ги истакнува последиците кои се резултат на немањето формални информации за репродуктивниот систем, од незнаењето како функционираат репродуктивните органи, непланираните и рани бремености до здравствените последици.

„Стапката на абортуси поради непланирана бременост кај адолесцентите во Македонија е 11% и е меѓу највисоките во Европа. Што се однесува до заштитата, 1/3 од сексуално активните млади луѓе во Македонија не користеле никаква заштита, додека здравјето на машките и посетата на лекар е се уште табу тема. Ова е само мал дел од податоците кои покажуваат дека младите не се доволно информирани и заштитени во однос на сексуалното и репродуктивното здравје“.

Наместо информации од неверодостојни извори, информациите од формалното образование ќе ги освестат учениците за сексуалното здравје, велат од ХЕРА.

„Навременото образование е превентива, додека дезинформациите се уште поопасни од немањето информации. Младите кои бараат одговори често се информирани од нерелевантни извори кога во однос на нивното здравје. Најчесто се информираат на Интернет, социјалните мрежи и преку различните искуства на нивните врсници. Кога овие информации доаѓаат од проверени извори како што се медицинските установи и од училиштата и наставниците, младите луѓе од мали нозе стануваат одговорни и свесни за своето здравје и благосостојба“.

Овој намерен пропуст на наставниците не се случува во сите случаи. Ф.К., ученик во средно училиште спаѓа во категоријата среќници каде професорката по биологија во основно училиште го предавала поглавјето за сексуална репродукција.

„Да, во основно сме имале настава по сексуална репродукција и наставникот ни предавал. Затоа се чувствувам посигурно заради знаењата со кои сум се здобил и сметам дека секој треба да ги научи овие основни работа за да бидат повнимателни.“

За да им се предава овој дел од Биологија, Рамадан Сали ни покажа метода како наставниците да пристапат кон сексуалната репродукција. 

„Пристапот на професорите треба да почне од поопширно, почнувајќи од познавањата за размножување кај живите организми, потомството како животно чудо, разни болести кои се пренесуваат преку полови односи, планирање на семејството и сл.“

Се додека институциите не прифаќаат или немаат информации дека овие пропусти се прават од наставниците и не се нуди решение или санкции, значи дека предавањето ќе продолжи да зависи од личната волја на наставниците. 

На учениците им е нарушено правото да се информираат од наставниците за сексуалната репродукција

Чувајте се од сончевите зраци, рак на кожата е трет по број на случаи во земјава

Изложувањето на сонце го зголемува ризикот од рак на кожа кој станува се поприсутен кај граѓаните во земјава. Аријанита Јусуфи, естетичарка, вели дека во голема мера причинител на ракот се ултравиолетовите зраци и дека ризикот се зголемува кога кожата доживува повисока стапка на изгорување.

„Ракот на кожата е абнормално раст на кожните клетки, т.е. генетска мутација. Во 80% причинители за ова се ултравиолетовите зраци кои ја оштетуваат ДНК на клетки, оштетување кое со време се акумулира и ги зголемува предиспозициите за генетски мутации кои предизвикуваат рак на кожата. Факт е дека ако еден човек поминал најмалку 5 изгорувања од сонце му се удвојува опасноста од рак на кожата Меланома“ вели Јусуфи. 

Во овој случај треба да се направи разлика со неколкуминутно изложување на сонце, кое несомнено има свои придобивки, вклучувајќи синтеза на витаминот Д кои игра улога за здравјето на коските, ослободување на хормонот серотонин, поинаку познат како хормон на среќата, како и придобивки за многу болести кои како третман го имаат самото сонце. 

Според Јусуфи, проблемот настанува од прекумерното изложување на сонце, кое ослободува два вида зраци кои имаат различни последици врз кожата.

„Од сонцето се распределуваат ултравиолетовите зраци, а оние што се одговорни за штетата која настанува на кожата се од два вида: ултравиолетови зраци А, кои имаат долги бранови и ја оштетуваат кожата во подлабоки слоеви и ултравиолетовите зраци Б, кои имаат кратки бранови и ја оштетуваат површината на кожата. Ултравиолетовите зраци А се причинители за предвремено стареење, додека ултравиолетовите Б се причина за изгорување на кожата и двата вида заедно се причина за канцерогени заболувања“, додава Јусуфи.

Прекумерното изложување може да доведе до разни оштетувања, кои како последици, освен што ја имаат естетската страна, ја имаат и појавата на рак.

„Оштетувањата од сонцето може да бидат краткотрајни, како изгорување кое се појавува со воспаление и со различни степени, или долгорочни оштетувања како: пигменти, промена во текстура, појава на капилари, флеки, итн. Сончевите зраци предизвикуваат оштетување на колагенските и еластинските влакна, а како последица на тоа започнува предвременото стареење. Сите овие се негативни козметички ефекти“, додава естетичарката Јусуфи.

Дерматолог Лулије Ибраими Јахја вели дека немаме возрасна група која е цел на овој вид на рак, но се почести случаи се забележуваат кај 50-годишниците и на одредени предели на телото.

„Може да погоди секоја возраст но највисоката инциденца е од 50-годишна возраст. Пределите каде најмногу се појавува се: лицето, вратот, грбот и екстремитетите, вели дерматологот Лулије Ибраими Јахја.

Според податоците на Извештајот за рак во РСМ од 2011-2020, објавен од Институт за јавно здравје на РСМ, од вкупно 6808 случаи на рак, 550 случаи годишно се регистрирани како рак на кожа, од кои секоја година се забележани 65 смртни случаи. Најчести случаи на рак на кожа се јавуваат кај мажи, со 328 случаи годишно, додека 222 случаи се јавуваат кај жени. Во овој извештај е опфатен и бројот на смртни случаи од овој вид на рак, па така годишно се регистрирани 42 смртни случаи кај мажи со рак на кожа, а 23 смртни случаи кај жени. Ракот на кожата е еден од најчестите видови на рак, така што во Извештајот за рак на РСМ од 2011-2020 година го зазема третото место. Од вкупно 66.940 регистрирани случаи на рак во деветгодишниот период, 5.502 случаи припаѓаат на рак на кожа, што го рангира на трето место по ракот на белите дробови и рак на дојката. Од овие случаи, 3.281 се мажи кои им претходат на жените со 1.060 случаи повеќе, така што во периодот од 2011-2020 година се регистрирани 2.221 случаи на жени со рак на кожа.

Др. Лулије Ибраими Јахја објаснува за видовите како и степенот на опасност на секој од нив.

„Имаме неколку видови на рак на кожа:

Меланома – не најреткиот рак кој ја погодува кожата но е и најопасниот. Има висок потенцијал да метастазира. Ги погодува сите возрасти, вклучувајќи ги и младите.

Базоцелуларен карцином – ја претставува најчестата форма, но помалку опасната. Овој рак не метастазира но ако не се третира може да се прошири и да причини уништување на околното ткиво.

Спиноцелуларен карцином - ја претставува втората најчеста форма на ракот на кожата. Може да метастазира на лимфните жлезди и други органи.

Актинична кератоза - се јавува кај постари луѓе. Поврзано е со хроничното изложување на сонце“.

Во разговорот со дерматологот Ибраими Јахја, таа не советува да бидеме внимателни со нашата кожа и контролите кај дерматолог треба да бидат дел од нашата агенда во случај да приметиме промени на кожата.

„Проверувајте ја својата кожа еднаш месечно почнувајќи од лицето, главата, предниот дел на градниот кош, грбот, меѓу прсти и екстремитетите, и ако приметите и најмалата промена на вашата кожа не треба да ја занемарувате туку посетете го вашиот дерматолог“, вели Ибраими Јахја.

Ракот на кожата, иако е доста чест, сепак може да се излечи и РСМ ги поседува средствата за негово лечење, вели Лулије Ибраими Јахја. 

„Со рано откривање на ракот на кожата, може да се излекува. Методите на лекување се: локални и хируршка интервенција. Се користи локална терапија: имуномодулатор и криотерапија со течен азот. Република Северна Македонија се наоѓаат потребните средства за лекување на рак на кожа“, вели Јахја.

За заштита од сончевите зраци во случај на прекумерно изложување, Аријанита Јусуфи не советува да користиме крема за сончање како и други средства.

„Заштитата е многу важна и има едно правило за фотопротекција кое го започнуваме со секојдневно користење на креми и лосиони со заштитен фактор од УВ зраците. Други мерки за фотопротекција за деновите кога УВ индексот е висок се: избегнување изложување на сонце од 11 до 16 часот, носење темни очила, користење капи, покривање на телото со тенка облека или шамија“.

Во разговор со естетичарката, таа ни кажа и дека нанесувањето на кремата за сончање мора да се прави на одреден начин за да ја постигне целта.

„Што треба да имаме предвид во однос на нанесувањето на заштитната крема за потполн ефект:

Нанесување 20 минути пред да излеземе на сонце.

Нанесување на усните, околу очите и околу ушите.

Користење на СПФ во секое време за секој дел изложен на сонце.

Производот да заштитува од УВА и УВБ.

Повторното нанесување да се прави секои два часа, ако сте во контакт со вода, секои четириесет минути“.

Нашиот контакт со сонцето е секојдневен, а со ова се зголемува и можноста за разни оштетувања на кожата. Затоа, применувањето на советите и препораките на лекарите е клучно за заштита и спречување на каква било непосакувана последица.

Новинарки: Ера Ѓакова и Арѓира Елмази

Продолжува нецелосното применување на Законот за државјанство и по една година од неговото донесување

Една година по усвојувањето на измените на Законот за државјанство, не е решен проблемот на многу лица на кои им се одбива државјанството. Иако се приметуваат позитивни движења, жалбите се се уште присутни кога се работи за потребните документи за уживање на ова право. Алијансата за Албанците го следи применувањето на законските измени кои ги иницираше и за кои инсистираше да се усвојат. Измените ќе им овозможат да добијат државјанство на значителен број граѓани, главно Албанци, на кои 30 години им беше ускратено правото на државјанство сметајќи се за опасни за државата, само благодарение на документ со кој се докажува дека живеат во територијата на земјата. Во едно интервју, координаторката на пратеничката група на Алијансата за Албанците Илире Даути зборува за пречките во применувањето на законот.

Како иницијатор за усвојување и стапување во сила на Законот за државјанство, дали го следите неговото применување и колку мислите дека е успешно?

„Од комуникацијата што ја имаме со граѓаните, може да кажеме дека има позитивни движења со фактот дека лица кои десетици години се одбиени, почнале да добиваат државјанство, додека некои продолжуваат и понатаму да се жалат дека применувањето на законот се одолговлекува. Меѓу најчестите жалби се барањата за доставување дополнителни документи кои не се предвидени во член 7 од Законот за државјанство“.

Колку лица се имаат здобиено со документи и можат да ги уживаат нивните права како и преостанатите граѓани на РСМ?

„Веруваме дека точниот број на лицата кои добиле државјанство или на лицата кои се во постапка можат да го дадат надлежните органи, односно Министерството за внатрешни работи“.

Дали сметате дека Агенцијата за национална безбедност е најголемата пречка за добивање на државјанство и која дека е причината според вас?

„Агенцијата за национална безбедност има свој удел на вината во однос на добивањето на државјанство, но не е единствениот попречувачки фактор. Истата, со последните измени на законот, е обврзана да најкасно за шест месеци од барањето на странките да одговори на барањето, во спротивно одговорот се смета за позитивен. Ова е една од измените која треба да го реши грчот со случаите кои со десетици години чекаат на одговор, а кои се илјадници“.

Дали имате сознанија како земјите во регионот го решиле прашањето на државјанство кој го наследиле од времето на бивша Југославија? 

„Сите искуство на земјите кои сметавме дека може да помогнат во изготвувањето на законот се земени предвид во фазата на изготвување на истиот, и затоа може да се каже дека е квалитетен и дека треба да се применува за да граѓаните го уживаат ова право“. 

Дали сметате дека ова беше најдоброто законско решение, или сметате дека ќе се произлезе потреба за дополнителни измени?

„Законот е изготвен врз основ на проблемите со кои се соочуваа граѓаните со истиот. Затоа сметаме дека, сега за сега, ги исполнува барањата на лицата кои имаа проблеми со Законот за државјанство. Сигурно дека кога ќе се промени природата на потребите во однос на Законот, ќе има и причина за други интервенции во законот.“

Градинките во Струга, 350 деца на листа на чекање

Недостатокот на капацитети за нови деца во струшките градинки е долгогодишен проблем. Без разлика што во овој град има две градинки: „Диели“ и „Флутура“ со капацитет од 410 деца, листата на деца кои чекаат е се уште доста долга.

„Нашата зграда има капацитет од 410 деца, додека на листата на чекање се уште 350 деца. Еден од главните услови за да едно дете се регистрира во група е двата родитела треба да се вработени. Што се однесува до воспитувачките кои работат со децата, во секоја група има по една воспитувачка, освен во делот за јасли 0-2 години каде се потребни повеќе“, изјави директорката на двете градинки во Струга, Јасемина Клецкароска.

За жал, родителите на многу од децата кои се на листата на чекање работат, дури се принудени да ги носат со себе на работа или да ги остават да поминуваат време користејќи електронски уреди, бидејќи нема кој да се грижи за нив.

Таков е случајот и на родителот Демиране Речи, која дели иста судбина со многу други родители.

„На листата на чекање сум веќе година и пол и се уште нема решение. Јас чистам соби со детето со себе, и исто така подготвувам храна по нарачка и често сум принудена да му го дадам телефонот за да можам да работам без да ме прекинува. Многу би сакала да има место за сите деца, не само како помош за родителите, туку и за социјалниот развој на децата“.

Во меѓувреме, Министерството за труд и социјална политика не презема одговорност да преземање на некаква мерка, нагласувајќи дека ова прашање е во надлежност на општината.

„Јавните установи за деца - градинки, основани од општините во Република Северна Македонија се посебни правни субјекти и Министерството за труд и социјална политика нема надлежност да дејствува во случај на регистрација/примање на децата во јавната установа за деца – градинка. Во исто време, градинките се тие кои ја организираат работата во градинката, а основачите на јавните установи за деца - градинките (општините) мора да најдат начин, имено дополнителен просторен капацитет (адаптација на простории) за примање и згрижување за другите деца кои се пријавени или се на листи на чекање“.

Од општина Струга велат дека се во разговори со Министерството за труд и социјална политика за реконструкција на градинка во овој град.

„Градоначалникот Рамис Мерко има покренато иницијатива со Министерството за труд и социјална политика за реконструкција на градинката 8 Март, која ќе нуди капацитет за 200 деца, а за ова е испратено барање за да се планира во буџетот за 2023. Исто така, со изградба на Основното и средното музичко училиште се ослободуваат просторите на поранешната градина, каде исто така ќе имаме капацитет за околу 150 деца. Се планира да се отворат дополнителни капацитети и во руралните средини бидејќи има барања од родители, во тој случај ќе се отворат нови работни места за воспитувачите, а ние како општина се обврзавме да, покрај придонесите, обезбедиме и дополнителни средства од општинскиот буџет.“

Но од оваа институција не даваат конкретни рокови за реализирање на овие планови. А до нивното реализирање, родителите на 350 деца кои се на листа на чекање ќе треба да најдат алтернативни решенија, додека дел од нив ќе ги придружуваат децата и понатаму во тек на работното време и место.

Проблемот со недостаток на градинки не е само во Струга, туку речиси во секој град во земјава.

Авторки: Арѓира Елмази и Ера Ѓакова 

Многу основни урбани и рурални училишта видно го чувствуваат недостатокот на професионалните кадри што се однесува до природните науки како: математика, физика, хемија и информатика, како и одделенските групи. Во некои случаи овие недостатоци се пополнуваат од професори од други предмети кои ги предаваат овие природни науки, додека во други случаи професорите го продолжуваат својот работен однос наместо да одат во пензија.

Основното училиште „Лирија“ во селото Јаболчишта, општина Чашка во Велес, ризикува да остане без наставен кадар. Бројни се предметите за кои има недостиг од наставници, било одделенски или предметни наставници. Директорот на училиштето Јусуф Ахмети апелира невработените наставници да се јават во ова училиште кое, според него, ги исполнува сите услови за соодветен развој на едукативно образовниот процес.

„Ако гледаме хронолошки, нашето училиште постојано имаше требаа од наставници од други општини и тие ни помагаа. Сепак, сега имаме поголема потреба и нашиот фокус е на природните науки, математиката, физиката, хемијата, компјутерските науки и за првиот циклус, класната група. Во рамките на училиштето имаме и шест наставници кои доаѓаат од други општини, односно од Скопје и Куманово. Организацијата, патувањето од Велес до селото и сместувањето во текот на неделата, од понеделник до петок ја организираме ние, односно живеат во станови. Така, како основно училиште, им овозможивме да имаат минимум добри услови, со греење, патување и обезбедување.“

Со истиот проблем се соочува и основното училиште „Ѓерѓ Кастриоти Скендербеу“ во Арачиново, каде веќе трета година својот работен однос го продолжува наставникот по физика Сали Хаскај. Според него, погрешните реформи во образованието ја уништиле и избледнува волјата на студентите за предмети кои сега се дефицитарни.

„За жал, сè уште работиме со Кембриџ програмата што според мене е потполно погрешна реформа. Овој материјал е целосно промашен. Не само што има многу грешки во книгите туку е и многу едноставен, учениците учат многу малку. За да биде материјалот по физика поинтересен за учениците, дефинитивно треба книгите по физика да се повлечат од употреба, да се  состават од автори, имаме доволно вешти луѓе, да се подготват нови предмети и што е најважно, за да се роди љубовта на учениците кон предметот физика училиштата дефинитивно треба да се опремат со наставни помагала и кабинети по физика“, вели Сали Хаскај.

Основното училиште „Дитуриа“ во село Лукаре со години се соочува со овој недостиг поради што најголемиот дел од наставниците предаваат предмети кои не се во нивната област на студии. Како резултат на овој недостаток, наставникот Хузеир Мустафи е принуден да предава предмети кои не се негова област.

„Јас сум дипломиран на Правниот факултет и магистер по политички науки, но повеќе од една деценија предавам и предмети како англиски јазик и информатика. Се трудам чесно да ја вршам оваа работа, но не можам да кажам дека се чувствувам удобно, бидејќи не можам да го дадам максимумот“, вели Хузеир Мустафи.

Споменатите наставници велат дека многу од учениците не прават разлика што се однесува до квалитетот на професорите кои предаваат предмети од нивна област на студии и оние кои едноставно покриваат одреден предмет поради недостиг на кадар. Тоа е затоа што многу од овие ученици никогаш немале компетентен наставник за одреден предмет.

Алба Рустеми е ученичка од седмо одделение. Таа и многу други всушност страдаат пореди недостатокот на кадар за некои предмети.

„Во седмо одделение, меѓу новите предмети го имаме и тој по биологија. Во првото полугодие изгубивме доста часови од овој предмет бидејќи наставникот по биологија беше на боледување, имаше здравствени проблеми. За ова време никој не дојде да го замени. Во училиштето ни рекоа дека не можат да најдат замена за овој предмет, нема наставници по биологија“, вели ученичката Алба Рустеми.

Според Министерството за образование, недостигот на кадар во училиштата за одредени предмети е резултат на недостигот на инвестиции во одредени факултети во минатото.

„Природно-математичкиот факултет со години или 15 години алармира за потребата од одредени инвестиции во тој факултет, за стипендии. Сега се удвоил бројот на студенти на Природно-математичкиот факултет, токму во оние области за кои имаме потреба да во иднина станат наставен кадар во основните училишта. Сите институции мора навремено да го испланираат кадарот кој ќе биде потребен, не денес, туку по 10, 15, 20 или 30 години, бидејќи тоа се стратешки инвестиции кои дополнително го овозможуваат образовниот систем“, велат од Министерството за образование.

Повторно испративме прашања до Министерството за образование и наука, за кои не добивме одговори. Прашањата беа следниве: 

- Кои се краткорочните и долгорочните планови на Министерството за образование за решавање на проблемот со стручниот кадар по различни предмети со кој се соочуваат многу училишта?

- Дали министерството има проценка колку училишта се соочуваат со овој недостиг на кадар и приближно колку наставници по одредени предмети се потребни во целата територија на земјата?

- Колку време е потребно да се реши овој проблем, имајќи предвид дека покривањето на одредени предмети од наставници кои немаат академска обука од таа област, остава последици во образованието на учениците?

Проблемот, кој е сериозен, ќе продолжи да остава уште посериозни последици во академската подготовка на новите генерации, најмалку уште неколку години.

Era Gjakova

Published Work

На учениците им е нарушено правото да се информираат од наставниците за сексуалната репродукција

Чувајте се од сончевите зраци, рак на кожата е трет по број на случаи во земјава

Продолжува нецелосното применување на Законот за државјанство и по една година од неговото донесување

Градинките во Струга, 350 деца на листа на чекање

Основните училишта „страдаат“ за соодветни кадри за одредени предмети