Zenel is in the final year of political studies at the University “Mother Theresa” in Skopje. He is working as a journalist for two years now. He is engaged as a journalist for the daily newspaper KOHA in Skopje. He is also a member of the Association of Journalists of Macedonia. In the daily newspaper KOHA, he usually covers the events of the Ministry of Education and Science, the issues students and young people in our country face; the difficulties and obstacles they face regarding the integration in the society, their involvement in politics, or the discrimination they face by the state system

Zenel Miftari

Владата и Министерството за животна средина и просторно планирање уште лани минатата година презедоа иницијатива за прогласување на Шар Планина за Национален парк, иницијатива која датира од 1994 година, но засега оваа најава не е завршена. Од Министерството за животна средина велат дека се чека завршување на извештаите за процесот на јавни консултации, по што ќе биде финализиран нацрт законот за прогласување на Шар Планина за национален парк.

Шара би можела да стане еден од најголемите национални паркови во Европа. Дел од жителите од овој крај, со кои поразговаравме за планот за Шара, не се расположени многу за изјави во медиумите, но неофицијално говорат дека сакаат да се повклучени во процесот. Велат дека е од нивен интерес Шар Планина да стане национален парк и локалното население одамна бара ова место да го добие овој статус, за што се надеваат дека ќе помогне во понатамошниот развој на овој крај од земјата.

Министерот за Министерство за животна средина и просторно планирање, Насер Нуредини, за ПИНА.мк вели дека чекаат извештајот за процесот на јавна консултација да заврши во февруари и заедно со конечниот нацрт закон за прогласување на планината Шар – Националниот парк да се достави до Владата на РМВ. Како што рече, потоа да го разгледаме и да го испратиме во собраниска процедура. “Службите на Министерството заедно со експертите кои ја изработија Студијата за валоризација и предлогот за зонирање, претставниците на UNEP и дополнително вклучениот експерт од IUCN по разгледувањето на сите писмени и усни коментари поединечно, пристапија кон дополнителни теренски согледувања и анализи, како и поединечни состаноци со релевантни институции со цел да се преиспитаат решенијата дадени во нацртот на Законот и предлогот за зонирање, со оглед дека се добиени различни коментари од многу засегнати страни, кои во некои делови се и меѓусебно спротивставени”, додава Нуредини. На крајот тој вели дека се примени забелешки и совети од жителите на областа, економски оператори и невладини организации, со цел да се земат предвид добиените забелешки и да се изнајдат најдобри решенија и социо-економско усогласување што истовремено ќе обезбеди степен повисока заштита.

Шар планина, голем туристички потенцијал

Активистите гледаат голем потенцијал во овој чекор за Шар планина и се надеваат дека тоа ќе влијае позитивно и на туризмот. Метин Муареми, претседател на ЦЕД – Центар за развој на образованието и член на мрежата „Пријатели на Шара“, вели дека оваа идеја постои повеќе од две децении и како таква помина низ разни политички предизвици, но што е најважно граѓаните што живеат во оваа област беа подготвени да соработуваат и да ја разберат важноста на областа.

,,Остануваме посветени на гледањето на Шар Планина како национален парк и тука сме да помогнеме во заинтересираните страни и локалното население за важноста на заштитеното подрачје во иднина”, вели Муареми. Според него, со прогласувањето на планината Шар – Национален парк, ќе се формира една од најголемите заштитени прекугранични области во Европа, што ќе нè приближи кон остварување на стратешките определби на државата за зачувување на нашето природно наследство. Како што рече тој, во текот на месеците јули – октомври минатата година тие се вклучиле во разни активности кои имале за цел да ја подигнат свеста и важноста на овој процес кај граѓаните и надлежните институции. “Она што е важно за идната заштита ќе биде заедницата да работи на потфат за локални планински тури. Шара е голем потенцијал и ние мора да работиме со овие луѓе и да ја подигнеме нивната свест за да ја донесеме оваа планина во нејзините најдобри години, каде за многу луѓе не само од регионот, туку и пошироко беше претходната дестинација”, завршува Муареми.

Меѓуинституционалната соработка со невладините организации е плодна

Претставничката на УНЕП, Искра Стојанова за ПИНА.мк вели дека тие во рамки на проектот СТАР5 за постигнување на заштита на биолошката разновидност преку воспоставување и ефикасно управување со заштитените подрачја, соработувале со засегнатите институции и меѓународни партнери за прогласување на Шар Планина за Национален Парк.

Вели дека во овој процес ја имале и подршката од граѓаните на зоната.

“Поконкретно, со вклучување на национални и меѓународни експерти, започнуваме со изработка на предлог план за управување со идното заштитено подрачје. Планот ја дава рамката за одржливо управување со подрачјето и треба да предложи, меѓудругото, заштитни мерки и развојни насоки за заштитеното подрачје, за заштита на биолошката разновидност, особено мерки за зачувување на природните живеалишта, шумските живеалишта и екосистеми, мерки за управување со просторот, мерки за заштита на карактеристичните предели и слично.

Паралелно, не застануваат и активностите за промоција на Шара и подигнување на свеста кај јавноста, со што суштината на националниот парк е да се обезбеди заштита на природата, но под рака со одржлив социо-економски развој на подрачјето, од кое особено придобивки ќе има локалното население”, додава таа.

Шара ги исполнува условите за именување на подрачје во областа Натура 2000

Во јавната кампања се вклучени и претставници на Македонското еколошко друштво, кое се залага за трансформација на оваа област во национален парк од 1994 година. Фросина Пандурска-Драмиќанин, проектен координатор во МЕД потенцира дека оваа иницијатива е во зрела фаза, ужива поддршка од локалното население и голем дел од институциите и дека во 2021 година процесот ќе има и институционална завршница односно дека пратениците на Собранието ќе изгласаат Закон за прогласување на Шар Планина за национален парк, по што ќе се очекува и формирање на ЈУ Национален парк „Шар Планина“.

,,Како МЕД и Пријателите на Шара очекуваме дека многу брзо законот за прогласување на Шар Планина за национален парк ќе влезе во владина процедура а потоа и ќе се изгласа од страна на пратениците на Собранието. По формирањето на јавна установа „НП Шар Планина“ ќе мора да се изготви план за управување со заштитеното подрачје, којшто ќе треба да се комуницира со локалното население. Идниот управувач ќе има обврска да ги означи посебните зони за заштита во паркот, да ги информира жителите за нивната улога и да врши мониторинг на флората и фауната и да спроведува други активности за заштита на природата. Една од обврските на заштитеното подрачје е да формира и тело на засегнати страни кое редовно ќе го информира за својата работа.” додава Пандурска-Драмиќанин. Според неа во план е спроведување на јавна анкета во сите населени места предложени да се дел од границите на паркот со којашто сакаме да добиеме информација колкав е процентот на локалното население што ја поддржува оваа иницијатива. Во 2016 година анкетата покажала 83% позитивни ставови за ваквиот чекор.

“Покрај националните закони, постојат и меѓународни обврски за заштита на природата, посебно во светло на нашето приклучување кон Европската Унија. Шар Планина без сомневање ги исполнува критериумите да биде прогласена за Натура 2000 подрачје, според двете директиви на ЕУ: Директивата за заштита на живеалиштата и дивите видови и директивата за заштита на дивите птици. Не е исклучено дека нашите идни чекори ќе се токму во оваа насока.” заклучува Пандурска-Драмиќанин.

Активистите на иницијативата „Да ја спасиме Кодра е Диелит“ пак велат дека постои недостаток на добра координација околу државата со локалното население за многу прашања кои ги засегаат. Хамди Сулемани од оваа иницијатива вели дека имаат и забелешки за активноста спроведена во рамките на кампањата, поради тоа што сметаат дека истражувањето преку Интернет е проблематично бидејќи интересот на населението е значително помал отколку во физичкото истражување.

,,Од друга страна временскиот рок за коментирање е многу краток, па затоа имаше реакции од сите сектори, да им се даде можност да коментираат на најдобар можен начин и истото кога е одобрено да имаат логично спроведување. Во врска со потребата дали е потребно да се прогласи национален парк, одговорот ќе биде дека тоа треба да се направи што поскоро, бидејќе тоа е во прилог на жителите и на сите други. Да се ​​биде жител на село или планинска зона и истото да биде национален парк, дури и тој парк што ќе се појави на разни светски мапи би бил привилегија! Нивните објекти дефинитивно би биле почисти, со патна инфраструктура и подобро организирани, бидејќи законот што се подготвува во него ги содржи сите можни форми во зависност од тоа на која област ќе треба да се интервенира: инфраструктура, екологија, заштита на природните ресурси, вода, флора, фауна итн.” заклучува Сулемани.

Патот на Шар – Планина до национален парк

Општините во неколку градови од внатрешноста не издвојуваат значајни суми на средства наменети за младите. Преку Барање за слободен пристап до информации ги прашавме општините во Радовиш, Тетово и Штип колку средства издвоиле во изминатите три години кои се наменети за активности на младите и информациите покажуваат дека има уште многу работа кога се работи за вложувањето во развојот на младите.

„Општина Радовиш нема посебна ставка за издвојување средства за младите, но Општинскиот Буџет издвојува средства за здруженија на граѓани, спортски екипи и училишта со одлуки на Советот на Општината. Во Општината нема здружение на граѓани кое се занимава посебно со правата на младите, освен Советот на млади кој не работи во последните три години поради истечен мандат, а на последниот јавен оглас не се јави никој“, велат од оваа општина на нашето Барање за пристап до информации.

Одговорот не е невообичаен, кога се работи за вложувањето во активностите насочени за младите и нивните потреби, интереси и развој. Вложувањето во младите од страна на властите често се гледа преку развој на спортски и рекреативни активности, наместо преку посебни ставки во буџетите. Од овој град велат дека годинава Општина Радовиш ќе издвои 10 милиони денари за спортски и рекреативни услуги, а додека пак во 2019-та година биле издвоени 9.5 милиони денари.

Во Тетово ситуацијата е малку подобра, но сепак парите кои ги издвоила општината за младинските иницијативи се’ уште се во мали суми.

,,За потребите на Младинскиот совет општина Тетово во последните три години ги има издвоено следниве средства: Во 2019 год. 60 000 ден, во 2020 год. 120 000 ден и во 2021 год. 60 000 ден“, велат оттаму.

Според општината, средствата за 2019-та и 2020 година се потрошени во изградбата на Младинскиот културен центар кој започна да се гради изминативе години, а во кој велат дека веќе се одржуваат голем број на активности наменети за младите од општината кои поради корона кризата беа ориентирани во он лајн активности.

,,Програмите за млади во време на корона вирус се задача на Младинскиот совет кој во минатата година имаше бројни активности онлајн, во услови на пандемија“, велат од општина Тетово.

Во Штип – активен Советот на млади, но нема одговор за сумите на средствата

Во однос на издвојувањето средства за млади од страна на општините ја прашавме и општина Штип за тоа колку средства издвоиле во последните три години за младите, како и кои активности ги имале наменети за младите во овој град.

Добивме одговори за активностите на Советот на млади на општина Штип кој се вклучувал во разни активности со други организации и институции и организирал работилници и средби на разни теми за младите. Организирале и хуманитарни акции и обуки, како и други јавни настани. Но она што не го добивме е одговор на прашањето за буџетските ставки издвоени за младите по години.

,,Оваа година како Совет на млади и Општина Штип сме посветени во однос на имплементација на Законот за млади како и назначување на младински работник на ниво на општина и свикување на иницијативен одбор за формирање на собрание за совет на млади, при што би започнал процесот во избор на нов состав на Совет на млади. Оваа година согласно препораките за заштита од Ковид19 треба да се формираат и нови групи кои би се состанувале за креирање на акциски план за оваа година во одредни области кои се останати од Локалната Младинска Стратегија“, велат од оваа општина.

ПИНА претходно пишуваше и за два други помали градови, Кичево и Кочани кои исто така во последните три години или воопшто не издвоиле или, пак, предвиделе само минимални пари за проекти и активности за младите. Според познавачите, општините кај нас ретко се подготвени да ги преземат потребните чекори за реализација на активностите што произлегуваат од стратегиите за младите. Законот за младинско учество и младински политики ги обврзува општините да издвојуваат 0,1 % од годишните буџети, рок кој треба да важи од јануари годинава.

Дел од градовите со малку буџетски пари за младите

Кај само 15-20 проценти од корисниците за кои е наменета, Националната платформа за учење наишла на секојдневна примена. Во просек, на дневно ниво ја посетуваат и користат околу 30 илјади корисници меѓу кои се основците над трето одделение, средношколците и нивните наставници, односно професори. До вакви податоци дошле инженерите од Факултетот за информатички и компјутерски науки (ФИНКИ) на крајот на првото полугодие од оваа учебна 2020/2021 година.

Тие ја направија Платформата за помалку од еден месец, период во кој паралелно течеа обуки за просветните работници за надоградување на нивните дигитални вештини. Краткото време на располагање, подоцна „си го зело данокот“ , принудувајќи го тимот од ФИНКИ да прави компромиси.

Краткото време и несоодветната синхронизација на податоци – предизвик за
инженерите

„Платформата се состои од повеќе компоненти. Сите се постоечки софтверски решенија кои ние само ги адаптираме. Пред се’ тука се алатките од Мајкрософт тимс, а потоа алатките од платформата Мудл наменети за содржинскиот дел на наставата за подобра организација на материјалите, кои ќе се користат надвор по завршувањето на онлајн часовите. Адаптацијата на целиот систем реално успеавме да ја направиме, меѓутоа поради краткото време беа направени многу компромиси и претпоставки кои подоцна си покажаа своите проблеми. Меѓутоа успеавме во од некако да ги надминеме“, вели во изјава за ПИНА професор д-р Боро Јакимовски.

Според професорот, како проблем се наметнала и несоодветната синхронизација на
податоците за тоа каде учат и работат учениците и наставниците, со информациите во
електронските системи на МОН.

„Пред се’ иако Министерството има електронски системи, училиштата се должни да ги
ажурираат, а во дадена мера не беа ажурирани. Кога имаше екстерно тестирање тие се чуваа во одредена добра кондиција, но ниту еден друг систем не зависеше од нив. Во тој период од месец дена паралелно работевме и на што е можно поажурна состојба на овие податоци во системот“, додава Јакимовски.

Помпезна промoција за проект кој не ги исполни очекувањата

Истражувањето на Здружението лидери за едукација ЛЕАД исто така упатува на мала
искористеност на Националната платформа.

„На крајот од првото полугодие на оваа учебна година направивме едно национално
истражување кое покажа дека само 9 проценти од наставниците ја користеле
Националната платформа за одржување на часови, односно, најголем дел од своите
часови ги спроведувале преку Мајкрософт тимс или во 67 проценти од случаите“,
посочува извршниот директор на ЛЕАД, Иван Јованов.

На мала искористеност укажува и неодамнешниот претседател на Средношколскиот сојуз, Бленди Ходаи кој реагира дека институциите многу помпезно промовирале нешто кое како што вели, не функционирало уште од првиот ден.
„Нашата држава нема развиена дигитална инфраструктура да креира една платформа на која ќе бидат вклучени над 150.000 ученици. Неуспехот на Националната платформа, само што покажа колку неспособни се државните инститци за управување со образовниот процес во време на пандемијата“, посочува Ходаи во изјава за ПИНА.

Со доза критика кон институциите на системот е и Иванов, кој вели дека за разлика од
граѓанското општество кое лесно се прилагодува на промените, институциите на системот се „тромави“. Тој констатира дека пред кризата наставниците не добивале обуки за дигитални вештини, а кога дошло време да се создаде платформа за учење од далечина, не се дало доволно време на располагање за да се добие соодветен систем со сложен карактер.

Истражувањето на ЛЕАД само го покажува она за што сведочат и самите наставници и
ученици во дебатите на социјалните мрежи. Најголемиот дел од нив не можат да се
најават (логираат) на Националната платформа или пак таа паѓа откако ќе го сторат тоа.

Сепак, според математичарот Игор Богдановски ова не е возможно и на наставниците им е потребно дообучување за да ги согледаат придобивките и од Мајкрософт тимс и од Мудл.

Богдановски кој е наставник во ООУ „Блаже Конески“ – Прилеп минатата година бил еден од обучувачите на наставниците и вели дека самиот е доказ оти Платформата работи. Ни објасни и како ја користи во своето секојдневно работење и со какви проблеми тој самит се соочил.

„Јас лично ја користам во сите мои тестови, односно оваа учебна година 16 на број.
Изработени се исклучиво на Платформата и никогаш немав ниту најмал проблем. Во исто време, во истиот момент прават писмена повеќе од 100 ученици. На последниот тест беа приклучени 108 ученици и во исто време решаваа тест во траење од 75 минути. Тестот имаше 30 прашање, нешто слично како годишен тест на којшто ги проверувам знаењата на учениците преку Платформата. Тестот беше направен на база на 400 прашања, кои се поделени по нивоа и области и со посебен избор при креирањето на тестот самата апликација го генерира тестот. Имајќи предвид дека имаше преку 360 прашања испаѓа дека секој четврти ученик може да има едно прашање исто кога ќе ги генерира“, објаснува Богдановски за ПИНА.

Според него, Платформата е нова и не може да помине без извесни проблеми бидејќи таа претставува нешто што досега овде го немало.

Потребата од користење останува неизвесна додека инженерите продолжуваат со работа

Во меѓувреме, бројките на новозаразени со коронавирус се паднати, но имајќи
предвид дека ситуацијата и понатаму е неизвесна, надлежните се со резерва во изјавите за тоа како ќе се одвива воспитно-образовниот процес од септември.
Од ресорното Министерство во писмениот допис за ПИНА нагласуваат дека наставата во училница е најдобра и најефикасна опција за реализација на воспитно-образовниот
процес и не постои друга подобра алтернатива. Ходаи сепак, им порачува и на
МОН и на Владата што побргу да почнат да ја планираат новата учебна година.

„Ковид-19 не е веќе една изненадување, искуствата што ги имаме до денес треба да ги
искористиме и да научиме како треба да менаџираме во вакви случаи“, смета матурантот.

Додека институциите се двоумат, универзитетскиот професор Јакимовски и неговите
колеги летово ќе се обидат да воведат одредени измени во делот на Мајкрософт
алатките. Тие, како што ни потврди Јакимовски, за ова се подготвуваат во последните два месеца.

„Нема да се воведуваат алатки, тие се познати и достапни. Ќе се воведуваат поставувања на автоматизација на креирање на одредени функционалности, на безбедносни поставки кои ограничуваат или не ограничуваат одредени функционалости. Во текот на учебната година не сакавме да ги пробуваме за да не се поремети наставниот процес. Со овие измени што ќе ги направиме ќе бидеме посигурни дека привилегиите ќе бидат соодветни.

На почетокот имаше ситуации кога учениците ги гасеа наставниците и така натаму, поради одредени поставки во Тимс кои не беа соодветно направени, така што сето тоа да биде минато и да не биде случај“, објасни професорот.
Тимот инженери ќе работи на подобрување на Платформата за која не е извесно дали ќе се користи. Од МОН за тоа на кој начин ќе започне и ќе се реализира 2021/2022 година, односно организацијата на работата на училиштата, велат дека ќе зависи од
епидемиолошката состојба во државата. Министерството одлуките по однос на овапрашање ќе ги носи заедно и согласно препораките на здравствените институции и
Комисијата за заразни болести.

Националната образовна платформа ќе се надградува

Анализите на домашните граѓански организации кои се активни на полето на родовата еднаквост, покажуваат дека кризата со ковид-19 ја зголеми неплатената работа на жените во домот. Токму тие ја презеле грижата за домот, за децата, за семејството воопшто за време на карантинот – покажуваат истражувањата.

Пандемијата со коронавирусот ги интензивира родовите нееднаквости. На жените ќе им бидат потребни дури 135,6 години за да станат еднакви со мажите. Ова го нотира Светскиот економски форум, а глобалниот тренд на продлабочување на родовиот јаз не ја одмина ни земјава. Во земјава исто така неминовни се влијанијата на кризата врз родовата еднаквост и предизвиците за жените, особено од аспект на зголемување на неплатената работа која тие ја добија во домот и семејствата.

Центарот за истражување и креирање политики оценува дека жените за разлика од мажите поминуваат значително повеќе време во извршување на домашната работа и грижа за децата, па и други лица во домаќинството.

Следењето на наставата без физичко присуство е фактор кој исто така влијаел на ваквата ситуација.

-Затворањето на градинките и училиштата придонесе многу жени да останат дома и да ги изгубат работните места. Мерките не предвидуваа жените да ги чуваат децата, но требаше да се има предвид  дека општеството ќе изреагира на тој начин и да има кампањи со цел грижата за децата да падне подеднакво на двајцата родители – покажува нивната анализа „Справување со ковид-19: Како трошењето на јавните пари влијае на родовата еднаквост“.

Тие потсетуваат дека една од првите антиковид мерки кои ги донесе Владата беше продолжувањето на родителското отсуство. За нејзиното спроведување државата потрошила 2,3 милиони евра, а ја искористиле 2450 осигуреници. Од нив дури 99,4 проценти биле мајки.

-Фактот дека мерката е искористена од 99,4% мајки, зборува дека родителската улога за грижа за детето од најмала возраст, таткото за време на ковид-19 ја презел во исклучителни случаи (односно во 0,5% од случаите). Дизајнот на мерката е родово неутрален и не овозможува разбивање на родовиот стереотип, каде што мајката е главна во грижа за детето. Бидејќи мерката важи само по завршување на законски загарантираното деветмесечно отсуство, кога детето е доволно големо за него да се грижи и друг освен мајката, доколку мерката беше родово специфична и имаше цел да го разбие родовиот стереотип ќе стимулираше повеќе татковци да го искористат продолжувањето на родителското отсуство заради ковид-19, со што освен што порамномерно меѓу мажите и жените ќе се распределеа финансиите, ќе се споделеше неплатениот труд дома за грижа за семејството, за што товарот го преземаат жените – се вели во документот.

Во него се дава осврт и на мерката за ослободување од работа на родителите на деца помали од десет години.

-На секој петти родител, таткото беше ослободен од работа, а мајките презедоа три четвртини од севкупната грижа – покажува анализата.

Во руралните средини, жените со уште поголем товар

До слични вакви податоци дошле и други организации кои ги контактираше ПИНА. Од Рурална коалиција велат дека ситуацијата е полоша кај жените од руралните средини, од кои и онака само 38 проценти се економски активни.

„Најголемиот дел од руралните жени не се пријавуваат како активни баратели на работа, а речиси сите работат по 11 часа на ден. Руралната жена работи рамо до рамо со сопругот, но тоа не се евидентира бидејќи и регулативата не ни дава можност да се вреднува тоа. Овие жени остануваат незабележани во системот, а тоа го забележавме и во сите пет пакети мерки. Тоа е вина на системот на државата, па и на самите жени бидејќи остануваат незабележани и така не може да им се помогне. Ова е горливо прашање кое треба што поскоро да се реши“, констатира извршната директорка на Рурална коалиција,  Лилјана Јоноски.

Во изјава за ПИНА таа потенцира дека според нивното истражување во кое учествувале 350 жени, пандемијата имала негативно влијание врз 84 отсто од испитаничките.

„Нивниот став е дека најмногу се погодени и од дополнителниот товар, бидејќи тука е грижата за постарите лица, грижата за децата. Тука имаше и други моменти, на пример дел од жените ако дома готвеле по еден или два оброка дневно, сега готват по три или четири оброци во текот на денот за да се нахранат сите. Дополнително се работи и на нива. За разлика од многумина други кои останаа да работат од дома, работата со земјоделството остана иста, бидејќи таму работите не функционираат онлајн“, додава Јоноски.

Потенцира дека во урбаните средини се вадеа потврди дека нема кој да ги чува децата па жените остануваа дома, но во селата нема такви случаи па тој товар паѓа на грбот на жената, која продолжува и да работи на нивите. Според неа, од државата треба да има пакет мерки за економска поддршка на овие жени, но на долг рок е потребно јакнење на нивната свест за да бараат надомест за активната работа во однос на семејното земјоделско стопанство.

Од Рурална коалиција предлагаат државата да воспостави национален систем на електронска продажба на земјоделски производи, со што урбаните средини целосно би се поврзале со руралните. Според нив, во поразвиените земји имаат некаква евиденција колку часа жените поминуваат на фарма и така ти добиваат надоместок. ,,На пример, ако една рурална жена произведува сливи, а од нив и џем, таа не може тоа да си го оствари како бизнис бидејќи треба да докаже дека има имот во своја сопственост, а свекорот не дозволува тој да гласи на нејзино име. Стереотипите придонесуваат руралните жени да не може да се вклучат на полето на бизнисот и тоа сега највеќе се забележува“, нагласува Јоноски.

На иста линија се и од Центарот за еднакви можности „Бубамара“.

Пандемијата и’ удри тупаница на лимитираната слобода на жените, велат оттаму за влијанието на „новото нормално“ врз родовата еднаквост.

-Меѓу одговорностите и обврските кои врз жените ги наметнуваат патријархатот и традицијата, неспорно е неплатената работа во домот. Со други зборови, жената мора да се грижи за семејството, за куќата. Пандемијата извесно време ги стави под клуч градинките, кои откако беа отворени почнаа да работат со намалени капацитети. Жените се принудени да си дадат отказ од работното место за да се грижат за децата, но тоа не се случи со мажите, вели Ардит Рамадани од оваа организација.

Според оваа невладина, во системот во кој живееме грижата за децата и семејството е поврзана со жената, па дури и кога тоа ја чини работно место.

-Според податоците од Државниот завод за статистика, од почетокот на пандемијата со ковид-19 околу 11 илјади граѓани го изгубиле своето работно место. Од нив, 47%  се на возраст од 30-49 години. Според нас оваа возраст не е случајно погодена бидејќи на таа возраст има најмногу млади мајки. Ваквите податоци за последиците за нас се вознемирувачки. Освен тоа во недостиг на работно место, жените би можеле да се соочат со проблеми во врска со здравственото осигурување – коментираат од „Бубамара“.

Родовата еднаквост да се земе предвид при изработката на документи

Граѓанските организации во своите јавни документи за пандемиското влијание врз родовата еднаквост и’ препорачуваат на Владата да ја земе предвид родовата перспектива при креирањето на антикризните мерки.

-Сите аспекти кои ќе произлезат од процената за степенот на влијание кој го имаат мерките врз жените и мажите, да бидат искористени во насока на адаптација на мерките за да се постигне подобар ефект и да се намали дискриминацијата или исклучувањето на одредени општествени групи на граѓани; Да се обезбедат јавно достапни родово-разделени статистики за опфатот и искористеноста на владините мерки за заштита од, и поддршка во ковид-19 кризата и истите да се користат за евалуација на донесените мерки – препорачува Реактор, истражување во акција.

Од Реактор препорачуваат институциите да работат на зголемување на јавната свест за важноста на еднаквото учество на жените и мажите во домашните обвски. Во препораките се посочува и проширувањето на правата и услугите на социјална заштита со цел работничките од неформалната економија, меѓу кои и нерегистрираните земјоделки, да може да добијат социјална сигурност.

Според Реактор, државата треба да ги консултира граѓанските организации при носењето мерки со социо-економски карактер.

Ја прашавме Владата дали и какви родови проценки или родови индикатори се користени при планирањето и дизајнот на владините мерки од антикризните пакети, но во писмениот одговор изостанаа конкретни информации. Од службата за односи со јавност посочуваат дека се донесени низа мерки во борбата против ковид-19 и тврдат дека Владата овозможила поддршка за ранливите категории на граѓани. И покрај забелешките дека во креирањето на мерките отсуствувала вклученоста на невладиниот сектор, според Владата процесот бил направен транспарентно и во него учествувале стопанските комори, синдикалните организации и организациите на работодавачи со цел да бидат опфатени максималниот број на граѓани засегнати од кризата.

Во однос на мерките кои се специфично фокусирани на жените, оттаму ја споменуваат апликацијата „Биди безбедна“ за поддршка на жртвите на семејно насилство, како и изземањето на жртвите од забраните и санкциите за време на полициски час. Жените исто така, се ставени како приоритетна целна група во активните програми и мерки за вработување .

Според податоците за имплементација на Оперативниот план за активни програми и мерки за вработување и услуги на пазарот на трудот за 2020 година  од вкупниот опфат на лица се 44,7% се жени.Сите мерки ги опфаќаат невработените жени и мажи, лицата со ниски приходи или младите луѓе, со цел да им се помогне на најранливите. Со оглед дека жените се позастапени од мажите во подгрупите со невработени и ниско платени граѓани .

Во однос на тоа што планира Владата да преземе во следниот период, оттаму најавуваат стратегија на која во моментов работи МТСП, а во изработката се вклучени и здруженијата на граѓани. Ваквиот документ се фокусира на намалување на на родовиот јаз во економското учество на жените и на пазарот на труд. Во насока на развој на женското претприемништво исто така, најавуваат од Владата, Фондот за иновации и технолошки развој во претстојните јавни повици при оценувањето предност ќе им даде на компаниите со жени управители и доаѓаат од различни региони.

Zenel Miftari

Published Work

Патот на Шар – Планина до национален парк

Дел од градовите со малку буџетски пари за младите

Националната образовна платформа ќе се надградува

Пандемијата донесе повеќе неплатена работа за жените