Arta is a medical student working as a TV host in a national TV for five years now. Her TV show covers health issues with physicians and other health professionals. Her focus in journalism, alongside health and education, is also related to health policies.

As a future doctor, she offers quality content, writes and delivers trusted health and science-based information.

Arta Sefadini

Срцеви проблеми, дијабетес, ментално здравје и потребата од физикален третман и третман за рехабилитација, како долгорочни пост-Ковид последици, се доказ дека се работи за една сериозна болест која влијае врз квалитетот на животот и дека излекувањето на болеста не значи и целосно закрепнување. Лекарите со кои контактиравме признаа дека не сите пациенти се свесни за последиците и не се обраќаат повторно до болницата за помош откако ќе ја прележат инфекцијата. Сепак, според лекарите, јавните здравствени установи поседуваат капацитети и протоколи за третирање на пост-Ковид симптоми.

Од почетокот на пандемијата имаше неколку кампањи за сензибилизација за ризикот од можна инфекција или за сериозноста на болеста, но има малку или воопшто нема кампања или информации за важноста на справување со последиците пост- Ковид.

КОВИД-19 И ПОТРЕБАТА ЗА РЕХАБИЛИТАЦИЈА

Долгото лежење во болниците, неактивноста и нападот врз многу системи во телото, во многу случаи го спречуваат враќањето на овие лица на секојдневните активности и професионалните ангажмани, како пред заразувањето. Клиниките каде што се примаат заразени пациенти може да се празнат по секој бран на вирусот, но приливот на пациенти се зголемува во клиниките за рехабилитација.

Хоспитализираните пациенти со средна или тешка клиничка слика, често се случува да се вратат на медицински третман за рехабилитација и после оздравувањето од болеста. Директорката на Одделението за физикална медицина и рехабилитација, Маја Манолева, нагласува дека потребата од рехабилитационо лекување уште еднаш ја докажува штетата по здравјето што Ковид ја предизвикува, особено во белите дробови.

„Целите на рехабилитација за овие пациенти се мобилизирање и повторно движење, подобрување и нормализација на функцијата на дишење, подобрувајќи го ритамот на дишење и подобрување на дишните патишта, повторно враќање на секојдневните активности, справување со губењето здив и справување со заморот, пронаоѓање на рамнотежа меѓу активноста и потребата за одмор“ – вели лекарката Маја Манолева. 

За оваа цел, Универзитетската клиника за физикална медицина и рехабилитација, со поддршка на Министерството за здравство, пред една година подготви оддел посветен на пациентите кои имаат потреба за рехабилитација по оздравување од Ковид-19.

„Рехабилитацијата на пациентите ја врши екипа составена од специјалист физијатар, специјалист интернист и физиотерапевт со долгогодишно искуство, медицински сестри и лекари помошници, кои пристапуваат кон секој пациент поединечно, според здравствените потреби на пациентите. - објаснува др. Манолева.

Лицата на кои им е потребна рехабилитација следат посебни програми кои можат да траат од 2 до 4 недели, во зависност од последиците што болеста ги оставила кај овие пациенти.

КОВИД 19 И КАРДИОВАСКУЛАРНИТЕ БОЛЕСТИ

Иако некои луѓе лесно може да го поминат Ковид-19 како сезонска настинка, многу други пациенти се соочуваат со долготрајни последици што овој вирус ги остава во организмот. Таканаречениот „долг Ковид“ претставува дополнителни здравствени потреби за пациентите кои се излечиле.

„После оздравувањето од Ковид-19, многу пациенти се прегледуваат за здравствени проблеми поради симптомите што ги чувствуваат, но има и пациенти кои подлежат на превентивни кардиолошки прегледи за да се уверат дека заразата со Ковид не оставила последици по нивното здравје, во случај кога немале никакви проблеми или симптоми“, вели д-р Владимир Ристоски, кардиолог.

Ковид 19 предизвикува срцеви компликации кои кардиолозите ги делат на полесни и посериозни манифестации.

„Компликациите по КОВИД може да се поделат на лесни; со благи клинички манифестации како палпитации, повремено задишување, замор, варијации на крвниот притисок, малаксаност, и тешки или со потешки клинички манифестации како што се миокарден инфаркт, миокардитис, пулмонална тромбоза, акутна тромбоза на екстремитетите, мозочен удар и слично“, нагласува д-р Ристовски. 

КОВИД 19 И ДИЈАБЕТЕС ТИП-2

Сè повеќе луѓе откриваат нови симптоми кај себеси дури и неколку недели или месеци откако се излечиле од Ковид-19. Истражувачите и лекарите сè уште немаат точни податоци за влијанието на Ковид врз различни системи на организмот. Но, според досегашните докази, го откриваат влијанието на Ковид и при појавата на дијабетес тип-2.

„Иако немаме податоци, постојат докази дека вирусот SARS-CoV-2, преку АКЕ рецептори, ги оштетува и БЕТА клетките и го зголемува ризикот од дијабетес. Од друга страна, во случаи на тешка инфекција, употребата на терапија со гликокортикоиди се зголемува ризикот од дијабетес“, нагласува д-р Ирфан Ахмети, ендокринолог.

Вируси SARS-CоV-2, освен белите дробови и дишните патишта, тешко ги погодува и другите органи, посебно кај лицата кои биле хоспитализирани или со тешка клиничка слика. Третманот на лицата кои боледуваат од дијабетес после заразување со Ковид вклучува редовни прегледи за регулирање на нивото на шеќерот во крвта, кои трпат примени поради терапијата за Ковид.

„Според моето искуство, некои лица кои примале инсулин кога биле хоспитализирани, доколку им биде дијагностициран како резултат на Ковид, честопати се префрлаат на терапија со таблети“, додава д-р. Ирфан Ахмети.

КОВИД-19 И МЕНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ

Пандемијата ја нагласи и важноста на менталното здравје. После Ковид-19, на повидок е нов вирус кој лекарите го дефинираат како „Вирусот на менталните пореметувања“.

„Се почестите мутации на вирусот го одржуваат стресот на високи нивоа, ја зголемуваат несигурноста за околностите врз кои ние како луѓе имаме мала или никаква контрола. Сето ова допринесува на продолжението на оваа секундарна пандемија на глобални промени на менталното здравје, кое најверојатно ќе трае долго по вирусот“ – вели др. Васка Дамјановска Митева, психијатар.

 „Луѓето кои се веќе предиспонирани или се изложени на ризик да бидат погодени од некоја ментална болест, кои можеби претходно се бореле со некаков вид ментална болест, се соочуваат со дополнителни предизвици“, додава таа.

Едно опсежно истражување објавено пред неколку месеци во „The Lancet Psychiatry“ покажува дека шест месеци по болеста, на речиси 34% од пациентите им биле дијагностицирани одредени невропсихијатриски абнормалности, од кои околу 13% биле дијагностицирани за прв пат. Меѓутоа, кај оние пациенти кои биле на интензивна терапија поради потешка клиничка слика, инциденцата на невропсихијатриски компликации достигнала и до 46%.

Во овие две години на справување со Ковид, кај лицата кои биле заразени со вирусот, кои се најчестите ментални проблеми што може да ги предизвика еден вирус како Ковид?

„Некои од најчестите психијатриски нарушувања кои ги доживуваат пациентите се анксиозност, депресивни симптоми, несоница, посттрауматско стресно растројство, когнитивно оштетување и чувство на „магла во главата“, како и поретки симптоми како што се: опсесивно компулсивно нарушување, како и психотични декомпензации“, вели д-р Митова.

 Овој вирус и болеста што ја предизвикува, сè уште се сметаат за нови појави, а последиците се уште се проучуваат секојдневно од научниците.

ПОРАКА ОД ЛЕКАРИТЕ: ПОСТ-КОВИД ПОСЛЕДИЦИТЕ ТРЕБА ДА СЕ ТРЕТИРААТ

Во Македонија има приватни и државни специјализанти по медицинските науки. Приватните специјализанти се всушност невработени млади лекари коишто аплицираат на приватна специјализација, односно тоа подразбира дека тие сами ја платата специјализацијата. Додека, државните специјализанти се веќе вработени млади лекари, коипто од својата матична установа добиваат таканаречено доупатување, односно, добиваат упатница во која гранка би специјализирале. Тие не ја плаќаат специјализацијата и во својот работен однос имаат одредена плата. Со последните законски измени, сега приватните специјализанти, добиваат платен надоместок за своето работење (привремено ангажирање во текот на специјализацијата) преку договор на дело со матичната установа. Александра Георгиева e претседателка на Здружението на лекари специјализанти (ЗЛС). Таа е исто така приватен специјализант по Кардиологија. Специјализантите во нашата земја за подолго времее се соочуваат со еден куп проблеми при овој процес, при својата работа, ангажман, надомест и неизвесност за “што после?”.

Г-а Георгиева, пред неколку недели се објави дека дека е постигнат договор со Министерството за Здравство за вашиот сатус (приватните специјализанти) во здраствениот систем. Што всушност претставуваат платените дежурства и здраственото осигурување за приватните специјализанти?

Да тоа беше голем проблем, затоа  што предизвикуваше фрустрација кај младите лекари. Најпрвин  се појави поделба. Државните специјализанти кои дежураат со вас, во истата клиника, истата вечер, ја работат истата работа, едниот е платен, а приватниот специјализант не е платен, за истите работни обврски. Во принцип дежурставата се меѓу 18-24 часа. Во периодот на ковид, бидејќи имавме недостаток на кадар, кој е повлечен во ковид центрите, некои колегии имаа и до 8 дежурства месечно. Дополнително е одговорноста на професијата. Значи, постојано има прегледи, работа, има одговорност кон пациентите кои во моментот се хоспитализирани. Апсолутно е нонсенс за таква тешка стручна работа некој да не биде платен.  Првата пресметка за платени дежурства  здружението ја донесе во Министерство во 2019 година и сега се пристапи кон конечно решавање на проблемот. Се надевам со јулска плата колегите конечно ќе можат да почуствуваат сатисфкација за својата работа. И од 1 Јули 2021 година приватните специјализанти коишто не се осигурувани ќе остваруваат право на осигурување, што значи дека ќе може да ги користат услуги на здраствениот систем во којшто работат.

Дали овие промени претставуваат трајно и добро решение?

Апсолутно дека не претставува трајно решение, бидејќи за да го интегрирате еден доктор во системот, за државата да има бенефит од нас,  мораме да бидеме вработени. Само така ќе бидеме дел од здраствениот систем, и тогаш здраствениот систем ќе се екипира, и ќе можат да се пополнат дупките, недостатоците, особено во внатрешноста на Македонија.

Еден специјализант добива 26 илјади денари надоместок од државата за еден месец во текот на специјализацијата. Дали овие 26 илјади денари се доволни да се покриваат трошоците на еден специјализант, кој  нема други приходи?

Во принцип доколку ја минусирате сумата што приватниот специјализант ја плаќа кон Деканатот (за специјализација) а која изнесува околу 14 илјади месечно, всушност примањата се преполовени, 13 илјади денари се чистите пари. Да, не станува збор за некоја импозантна сума во никој случај, но сепак е позитивна промена, бидејќи пред три години ниту еден приватен специјализант не земаше никакви примања, работеа бесплатно. Ние во иднина се надеваме дека ќе има покачување на таа плата.

Дали со овој договор кој е постигнат на вас, како приватни специјализанти, ви следува породилно отсутво? Дали треба да ја паузирате специјализацијата?

Секој приватен специјализант како и државен ја прекинува специјализацијата за време на породилното отсутво. Договорите на дело на приватните специјализанти се поврзани со турнусите, со процесот на едукација. Во моментот кога ќе ги прекинат турнусите, ќе го изгуби надоместокот од 26 илјади денари. Што значи, има право да се породи на Гинекологија безплатно, но нема да има плата. На некој начин тоа е нарушување на правата на репордукција на секоја жена, бидејќи вие сте оставени во ситуација да бирате меѓу тоа  дали ќе имате семејство или ќе имате плата.

Во почетокот на оваа година Министерството за Здравство најави дека ќе има вработувања на 250 приватни специјализанти. До каде е реализацијата на ова ветување?

Тоа беше изјава на министерот, што навистина ја изради секој приватен специјализант. 250 е вкупната бројка на приватните специјализанти моментално во државата, и тоа би значело трајно вработување за секој доктор на специјализација. Сега за сега, не се отворени конкурси за вработувања. Тоа би било во некоја иднина, се надеваме не далечна.

Во последните години има голем одлив во странство на младите доктори и идните специјалисти. Зошто мислите дека се случува ова, и на каков начин можеме да го намалиме овој одлив?

Навистина има лекари кои што можат да им бидат на услуга на луѓето кои цел живот плаќаат здраствено осгиурување, и во некој моментот имаат потреба да ги користат услугите на здраствениот систем. Токму затоа ние инсистиравме дека не треба да постојат невработени лекари во државата. Нашето единствено решение е да го задржиме кадарот коишто самите го генерираме. Секој  млад лекар, коишто стигнал до Медицински Факултет, тој образовен процес чинел 10 илјади евра, коишто државата го платила. Германија  ќе добие готов лекар, високо стручен кадар, во кој не инвестирала ниту еден денар.

Освен големиот одлив на стручен кадар, имаме недостигот на кадар и затоа што дел од специјалистите се пензионирани, а дел чекаат да се пензионираат. Дали имате некоја претстава каде најмногу недостигаат кадри?

Најголем проблемот е во внатрешноста; во централна Македонија, во источна Македонија, во помали градови… се случува во цел еден регион да немаме ниту еден гинеколог. Најхроничен, голем проблем е недостигот на анестезиолози. Станува збор за исклучително тешка напорна и долга специјализација. Многу мал број на колеги се одлучуваат да специјализираат анестезиологија, а од друга страна претставуваат идеален ресурс за повлекување во Франција, Германија, бидејќи голем дел од нив по завршувањето на специјализацијата си заминуваат.

СПЕЦИАЛИЗАНТИТЕ БАРААТ ПОДЛАБОКА ИНТЕГРАЦИЈА ВО ЗДРАСТВЕНИОТ СИСТЕМ

Иако изградбата на плоштадот „Скендербег“ во Скопје започна пред скоро една деценија, сè уште не е завршена. Според авторите, се очекува проектот да продолжи, за да добие значење во третата фаза, а не е исклучена и можноста да продолжи понатаму и во иднина.

Крајниот рок за завршување на проектот Плоштад „Скендербег“ беше 2014 година. Покрај првата верзија, проектот претрпел неколку измени кои се видливи во самата структура на плоштадот. Првенствено беше предвидена изградба на плоштад во права линија со површината на трговскиот центар „Мавровка“, додека булеварот Гоце Делчев би поминувал под него. Проектот се смени подоцна и плоштадот се подигна еден кат над постојниот пат, во форма на тераса, во близина на бистата на Ѓерѓ Кастриоти Скендербег.

Изградбата требаше да се одвива во три фази. Првата фаза, која вклучува работи во територијата која и припаѓа на Општина Чаир, завршила во 2013 година. Втората фаза, каде се вклучени главно изградбата на надвозникот на Булеварот „Гоце Делчев“, започна во тек на 2016 година, додека плоштадот конечно се инаугурираше во август 2017 год. Реализацијата на третата фаза се уште не започнала.

Овие измени, како и други правни пречки направија да работите се одолговлечат. Еден од идејните автори вели дека политизираната бирократија и ограничените финансии била клучните проблеми во овој проект.

„Наметнатиот политички карактер и политизираната бирократија (во главно на национална база) беа клучните пречки при конципирање на проектот. За изведбата на истиот, веруваме дека главни пречки биле парадоксалните финансиски рамки кои влијаеле врз времетраењето на градбата, како и на сегашното непотполно функционирање“, вели Бетим Зеќири, архитект на планот на Плоштадот „Скендербег“.

Првично, овој проект е предвидено да чини над 10 милиони евра, но конечната вредност изгледа ќе биде неколку пати повисока. Се обративме до Општина Чаир преку Барање за пристап до информации од јавен карактер, од каде ги обезбедивме договорите за изградба на проектот.

Договорот потпишан со „Интернешенал Инвестмент Груп“ за изградбата на првата фаза, според документот обезбеден од Општина Чаир, е со вредност од 153.015.662 денари, или приближно 2.5 милиони евра.

За втората фаза, Општината имала договор со „Бауер БГ ДОО“ со вредност од 663.964.093 денари, или 10.8 милиони евра.

Од Општината информираат дека за третата фаза сè уште нема договор за изведба, туку само договор за проектирање.

Третата фаза на изградба на Плоштадот „Скендербег“ сè уште не започнала

Работите за третата фаза на проектот уште не започнале. Во оваа фаза, во главно е предвидена изградбата на подземниот паркинг, со што би се проширило шеталиштето од бистата на „Ѓерѓ Кастриоти Скендербег“ во правец на Трговскиот центар „Мавровка“. Актуелниот градоначалник на Општина Чаир, Висар Ганиу, на претходните локални избори, во неговиот план за локална самоуправа насловен „Договор 2017-2021“, ветил завршување на оваа фаза во тек на четиригодишниот мандат, за што се предвидуваше буџет од 786.169.857 денари, или околу 12.8 милиони евра.

„Со оваа програма се предвидува изградба на подземна гаража на катови во рамките на плоштадот „Скендербег“, трета фаза, со обезбедување на 380 паркинг места со регулирање на плоштадот“, се наведува во програмата на Демократската Унија за Интеграција „Договор 2017-2021 година

Од општина Чаир велат дека деталниот проект за оваа фаза е готов, но дека работите не се започнати. Ни ветија дека ќе бидеме информирани за причините поради кои работите не започнале, но сепак тие информации не се доставени до нас.

Според проектантите, доколку се надминат тендерските пречки и со соодветни претприемачи, оваа фаза може да се заврши во временски рок од околу една и пол година.

„За изградба на третата фаза на плоштадот Скендербег се потребни 12 до 18 месеци. Тоа во голема мера зависи од техничката подготовка на претприемачот што ќе гради и секако и од начинот на наддавање. Ако главниот критериум на овој тендер би била најповолната понуда, тогаш времето за изградба би можело да се удвои“, истакна Бекир Адеми, еден од проектантите на плоштадот „Скендербег“.

Одржувањето на Плоштадот „Скендербег“, неуспешна мисија

Плоштадот претрпел големи штети, не работат лифтовите што го поврзуваат приземјето со терасата, како и електричните скали. Лифтовите никогаш не функционирале, а електричните скали работеа само неколку дена откако беа пуштени во употреба. Просторите за лифтови се претворени во корпи за отпадоци. Клупите и зелените површини се оштетени. Мозаикот, како и неколку бетонски плочи имаат пукнатини.

Архитектот Бесиан Мехмеди вели дека проектантите немале пристап до надзор над работите, за да го потврдат квалитетот на изградбата.

“Користените материјали за изградба на Плоштадот Скендербег во Скопје се главно тие што се предвидени со проектната документација. За нивниот квалитет не можеме да дадеме мислење бидејќи не сме имале пристап до соодветни докази за квалитет“, вели Бесиан Мехмеди, проектант на плоштадот „Скендербег“.

Проектантите велат дека моменталната состојба на плоштадот е релативно добра и покрај минималната грижа. Од друга страна, додаваат дека би било добро во иднина да се вклучи во разни културни и уметнички проекти.

Од Општина Чаир побаравме конкретни информации за годишните трошоци за одржување на Плоштадот „Скендербег“, но не добивме одговор.

Граѓаните имаат различни мислења за изгледот на плоштадот. Некои од нив бараат брза реализација на првичната идеја за истиот.

„Со сегашната состојба на овој проект, јас не би ја именувал оваа зона како плоштад, поради недоволната интеграција со јавната површина околу Чаршијата и зоната по булеварот „Гоце Делчев“, поврзување кое не е ни многу природно, особено во смисла на промена на нивоа. Ова може да се забележи и од начинот како и колку граѓаните го користат овој простор“, вели В.Ф., граѓанка.

„Претставува инженерско и естетско достигнување. Меѓутоа, се надевам дека ќе се најде административен начин да се реализира првичната идеја на овој проект, да се поврзе со јавната површина надвор по Булеварот „Гоце Делчев“, што ќе и даде смисла и вредност на оваа интервенција“, вели А.Х.

„Дефинитивно не личи на плоштад, не ни знаев дека е наречен плоштад. Изгледа како напуштено место, недостасуваат зелени површини, дрвја и нешто друго за да изгледа поприродно и да може граѓаните да го чувствуваат како плоштад. Како што изгледа сега, со целата оваа бучава од автомобилите, не ми паѓа на памет да го сметам за плоштад“, рече И.К.

Бидејќи нема никакво објаснување од општината, кога точно овој плоштад ќе се смета за завршен, сè уште не е познато. Исто така, не е познато колкава е веројатноста проектот

Плоштадот „Скендербег“ – сè уште недовршена градба

Здравствените власти во земјата се поделени во однос на мислењето за ефикасноста на крвната плазма за третман на пациенти со Ковид-19. Поради отсуство на лек за излекување на Ковид-19, предизвикан од новиот коронавирус (SARS-CoV-2), на крајот на месец април минатата година, надлежните институции во земјата, како и во многу други земји во светот, одобрија употреба на крвната плазма како терапија. Оваа одлука се донесе откако овој метод беше употребен уште порано од медицината за третирање на пациенти со САРС, ЕБОЛА и Х1Н1.

Сепак, иако оваа терапија резултираше како успешна за гореспоменатите болести, ниту една научна студија не ја потврдила целосната ефикасност на крвната плазма за Ковид-19. После повеќе од една година од прогласувањето на пандемијата како последица на КОВИД-19, клиничките докази кои ја докажуваат ефективноста на терапијата се малубројни.

Д-р Фадил Цана, инфектолог, кој е во првите линии на справувањето уште од почетокот на пандемијата, вели дека е скептичен што се однесува до овој третман. „Иако многу истражувачи и клиницисти сметале за разумно да ја пробаат терапијата со крвна плазма на почетокот на пандемијата, актуелните податоци се доста ограничени и на научните истражувачи низ целиот свет им било доста тешко да ја докажат ефикасноста на оваа терапија“.

Сепак, дали вреди да се користи оваа метода или дали може една метода за третман, чија ефикасност не е докажана, да биде штетна за здравјето? Фадил Цана вели „Би одговорил дека вреди, бидејќи досегашните истражувања и публикации сугерираат дека тоа е во суштина безопасна терапија, иако не се вели дека е ефективна терапија, може да се покаже ефикасна будејќи има биолошки и клинички индикации за тоа, иако недостигаат убедливи податоци“. 

Плазмата е течна компонента на крвта, 95 проценти од која е вода, додека другиот дел е составен од протеини. Во плазмата има и антитела.

Од Клиниката за инфективни болести во Скопје велат дека во многу случаи терапијата се покажала како ефикасна, особено кога се дава во првите 10 дена од третманот, но тие не ги негираат случаите и кога немало резултати, а пациентите завршиле фатално и покрај овој третман.

„Третманот со крвна плазма кај пациенти со Ковид-19 се покажал како доста ефикасен во првите 10 дена од третирање на болеста. Пасивните антитела можат директно да ги неутрализираат патогените и на овој начин го намалуваат целосното оштетување на органите, го блокираат дополнителното оштетување на имунитетот. Секако дека има пациенти кои починале и покрај третманот со крвна плазма, главно се пациенти со тешка клиничка слика, пациенти со коморбидитети кои развиваат компликации“, велат од Клиниката за инфективни болести

Терапијата дејствува на таков начин што антителата против коронавирусот, кои ги развиваат веќе излекуваните лица од Ковид-19, по трансфузијата ја продолжуваат битката со болеста во телото на болниот пациент кој прима крвна плазма. Но, пред да дадат крв за плазма, донаторите мора да исполнуваат одредени критериуми.

ЛЕКУВАЊЕ И ДАРУВАЊЕ НА КРВНА ПЛАЗМА ЗА ТРЕТИРАЊЕ НА ДРУГИ ПАЦИЕНТИ

Директорот на Институтот за трансфузиона медицина, Садула Усеини, информира дека до 15 февруари оваа година, во Северна Македонија се регистрирани 87.960 излекувани лица од Ковид-19, додека за истиот период, односно до 15 февруари, се пријавиле околу 3.000. заинтересирани за дарување крвна плазма, од кои 2.000 ги исполниле прелиминарните услови, додека по тестирањето во Институтот е заклучено дека само 50 проценти, или 1.000 од нив можат да бидат дарители. Од нив се обезбедени вкупно 851 единици на крвна плазма.

„Досега се третирани 687 пациенти со крвна плазма. Ние продолжуваме да ги поддржуваме нашите колеги. Ковид-центрите и инфективните одделенија имаат постојана потреба за крвна плазма за третман на пациенти со Ковид-19, ние сме многу среќни што можеме да им го обезбедиме овој начин на третман на нашите пациенти“, рече Садула Усеини, директор на Институтот за трансфузиона медицина во Скопје.

Првично, институциите бараат докази дека дарителот бил болен со Ковид-19, но исто така и дека поминале најмалку 21 ден откога излекуваниот пациент немал никакви симптоми. По три негативни теста, се зема примерок за да се потврди потребната концентрација на антитела во плазмата и другите крвни параметри кај кандидатот за дарување. Пациентот кој ја прима терапијата мора да има иста крвна група како и дарителот.

Арлинда Бафтиу е новинарка од Скопје. Заедно со нејзиното семејство беше дијагностицирана со Ковид-19, а по закрепнувањето изрази подготвеност да дарува крвна плазма.

По речиси една година од усвојувањето на овој метод, од Институтот за трансфузиона медицина при Универзитетскиот клинички центар во Скопје велат дека побарувачката за крвна плазма е во согласност со зголемувањето на бројот на дијагностицирани и хоспитализирани лица со Ковид-19

ТРЕТМАН СО КРВНА ПЛАЗМА, ПРОТИВРЕЧНОСТИ И ВО СВЕТОТ

И светот е поделен по однос на третманот на пациентите со Ковид-19 со оваа метода. Според БиБиСи, Британија привремено прекинала со овој начин на третирање. Според една студија на Националната здравствена служба во Велика Британија, се вели дека овој третман не го намалува бројот на смртни случаи кај пациенти со Ковид-19, кои се хоспитализирани. Според анализите на 1.873 случаи кои завршиле фатално во Велика Британија, третманот со плазма не направил голема разлика.

„Околу 18 проценти од пациентите кои биле третирани со крвна плазма починале во рок од 28 дена, што е иста бројка како и кај пациентите кои примале стандардна терапија за Ковид-19“, се вели во студијата.

Од друга страна, една скорешна студија во Индија вели дека оваа терапија се покажала ефикасна за ублажување на хипоксијата (низок кислород во крвта) кај пациенти со Ковид-19, и дека пациентите третирани со овој метод останале пократко во болница.

Додека пак, здравствените власти во САД дале дозвола да лекарите продолжат да ја користат плазмата како „терапија под набљудување“, бидејќи во многу земји сè уште се спроведуваат многу научни истражувања за оваа терапија.

Ковид-19, не се потврдува ефикасноста на третманот со крвна плазма

Четири години по поставувањето, еколошките платформи „Градско Дрво“ во Скопје и Тетово се запуштени. Растенијата што требаше да го подобрат квалитетот на воздухот за жителите на двата градови пресушија, додека технологијата во рамките на овие платформи е уништена.

Од здружението „Еко-Свест“, како носители на проектот, велат дека тие немаат никакви надлежности поврзани со овие инсталации, притоа потенцирајќи дека сопственици на овие платформи се Општина Тетово и Град Скопје.

„Тие добиле службена информација од нас во врска со причините кои предизвикале сушење на растенијата, финансиските средства потребни за отстранување на дефектите, враќањето на инсталациите во функција, како и ефектите од инсталациите врз локалниот квалитет на воздухот“, велат меѓу другото од „Еко -Свест“.

Од Град Скопје признаваат дека претпријатието „Паркови и зеленило“ е одговорна за одржување на еко-дрвото во Скопје, иако тврдат дека растенијата никогаш не биле променети по првичното поставување на платформата.

„Во периодот од јуни до август 2017 година, поради начинот како е дизајнирана самата инсталација, да се полни со вода преку резервоарот еднаш неделно, во периодот кога единствената цистерна во сопственост на ЈП „Паркови и зеленило“ беше во дефект и во комбинација со топлотниот бран што го имавме во тој период, за помалку од еден месец растенијата-мов се исушија. Од септември 2017 година, растенијата во инсталацијата не се променети“, изјавуваат од Град Скопје.

Од општина Тетово велат дека единствената обврска што ја имала оваа институција, односно полнењето на резервоарот со вода се вршела континуирано, но дека платформата претрпела дефект. Според нив, организацијата „Еко-Свест“ е информирана за ова, додека локалните власти го чекаат потребниот дел за санирање на дефектот.

„По неколку месеци, и покрај снабдувањето со вода, беше очигледно сушењето на растенијата и Општина Тетово го извести здружението „Еко-Свест“ за оваа појава, која ангажираше експерти, кои заклучија дека станува збор за дефект на пумпата за вода која пренесува вода со системот капка по капка од резервоарот до зелените делови. Општина Тетово чека набавка на деловите од здружението „Еко-Свест“, а потоа ќе ги покриеме трошоците за набавка на нови растенија со цел да ја заживееме вертикалната градина“, велат од Општина Тетово.

Платформата „ Градско Дрво“ е донација од Германската амбасада со посредство на „Еко-Свест“ во Скопје, како и од некои локални компании. Од амбасадата не прифатија да се изразат јавно, велејќи дека тие не се одговорни за одржувањето, но се надеваат дека наскоро ќе се најде решение меѓу општините и здружението „Еко-Свест“ за ревитализација на платформите.

Двете платформи чинат околу 50 илјади евра. Еколошките билборди се состојат од растенија и други ботанички суштества кои преку технологијата имаат за цел да собираат прашина и да го чистат воздухот во урбаните средини. Според службените информации, ова средство во текот на годината има капацитет да неутрализира 240 тони јаглероден диоксид, односно да го компензира загадувањето произведено од 417 возила, притоа произведувајќи кислород колку 275 дрва.

Скопје и Тетово честопати се на врвот на листата на најзагадени градови не само во земјата, туку и на светските ранг листи.

Arta Sefadini

Published Work

ПОРАКА ОД ЛЕКАРИТЕ: ПОСТ-КОВИД ПОСЛЕДИЦИТЕ ТРЕБА ДА СЕ ТРЕТИРААТ

СПЕЦИАЛИЗАНТИТЕ БАРААТ ПОДЛАБОКА ИНТЕГРАЦИЈА ВО ЗДРАСТВЕНИОТ СИСТЕМ

Плоштадот „Скендербег“ – сè уште недовршена градба

Ковид-19, не се потврдува ефикасноста на третманот со крвна плазма

Се сушат платформите „Градско дрво“ поради неодржување